Δημοκρατικό έλλειμμα και πολιτειακή αναδόμηση

28/6/2019

Επί της ουσίας - 1

Δημοκρατικό έλλειμμα και πολιτειακή αναδόμηση

Αν δε λυθούν αυτά, τίποτε δε λύνεται

Δημήτρης Αποστολόπουλος

Διανύουμε την «τελική ευθεία» για τη συμπλήρωση δύο αιώνων ζωής του ελληνικού κράτους. Όμως, ήδη από την ίδρυσή του, το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος διατηρεί διαχρονικά την ώσμωσή του με μια σειρά στρεβλών αντιλήψεων και νοσηρών φαινομένων.  Πρέπει λοιπόν, να γίνει σαφής η αιτιώδης σχέση της υφιστάμενης φθίνουσας πορείας μας, με τις χρόνιες «νόσους» της πολιτείας μας. Άλλωστε, όπως το δείχνει η ίδια η ζωή επί διακόσια χρόνια, αν δεν αναιρεθούν τα βαθύτερα αίτια, δεν είναι εφικτή και η αναστροφή των συνεπειών τους.

Πριν λίγες μέρες, αναφέρθηκα συνοπτικά στο θέμα της πολιτείας των Ελλήνων  Ίδιο το δέντρο, ίδιος και ο καρπός του. Επιπλέον και εν όψει των επερχόμενων εθνικών εκλογών, τονίστηκε η δηλητηριώδης επίδραση της κομματοκρατίας και η απουσία οράματος και στρατηγικής για τη χώρα. Αποτελεί λοιπόν, εθνικό καθήκον και ανάγκη η πανεθνική συστράτευση ώστε η χώρα να τεθεί σε τροχιά αναγέννησης, όπως έχω ήδη προτείνει   Μόνο μια λύση υπάρχει στις εκλογές. Αλλά, η στρατηγικής κατεύθυνσης πολιτική και κοινωνική δέσμευση όλων (ή της κατά το δυνατό ευρύτερης πλειοψηφίας) των Ελλήνων, προαπαιτεί διάλογο και συναντίληψη περί του δέοντος γενέσθαι. Θα προσπαθήσω λοιπόν σήμερα, να δώσω τη δική μου οπτική περί αυτού. Φυσικά και μπορεί οποιοσδήποτε να διαφωνεί, εν μέρει ή στο σύνολο. Εξάλλου, είναι και η διαφωνία μια αφορμή για την έναρξη του διαλόγου, ο οποίος  είναι και ο σκοπός μου.

Πολλοί υποστηρίζουν την άποψη ότι η ανάγκη μας σήμερα περιορίζεται στην εκλογή μιας κυβέρνησης.  Ομιλούν περί της ανάγκης της χώρας να κυβερνηθεί, επομένως βρίσκονται αυτόματα μπροστά στο δίλημμα «ποιον να ψηφίσω». Συνεπώς, θα κάνουν την όποια επιλογή τους και θα συνεισφέρουν θετικά ως προς την ανάγκη της κυβερνησιμότητας. Κατόπιν βέβαια, ως είθισται,  θα υποχρεωθούν να υποστούν επί τετραετία τις συνέπειες των επιλογών τους, χωρίς καμιά δυνατότητα παρέμβασης στις κυβερνητικές αποφάσεις.  Με άλλα λόγια, δίνουμε μια «λευκή επιταγή» σε ένα Μονάρχη-Πρωθυπουργό κάθε τέσσερα χρόνια, με την πεποίθηση ότι έχουμε ανταποκριθεί στο χρέος μας έναντι της δημοκρατίας και της πατρίδας. Επί αυτού λοιπόν και η πρώτη μου «ένσταση». Πράγματι η χώρα πρέπει να κυβερνηθεί κι αυτό αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Όμως, είναι αυτό αρκετό; 

  

Απαντώ ευθέως και με βεβαιότητα, όχι αυτό δεν αρκεί. Είναι απλώς μια αναγκαία συνθήκη, ώστε να αποφευχθεί το χάος της ακυβερνησίας, δεν είναι όμως και ικανή προκειμένου να ανασχεθεί η φθίνουσα πορεία μας. Είναι δε προφανής η αιτιολόγηση του ισχυρισμού μου αυτού, αρκεί να θυμηθούμε πως «αξιοποιήθηκαν» οι λευκές επιταγές, από  όλες τις προηγούμενες  κυβερνήσεις.  Η συλλογική αυτή μνήμη μας, δηλαδή η κοινή πείρα είναι αρκετή ώστε να εντοπιστεί η πρώτη χρόνια «νόσος» . Η ίδια η δημοκρατία μας νοσεί με αποτέλεσμα, ο κυρίαρχος κατά το Σύνταγμα λαός, να μετατρέπεται  σε αδαής «μάζα» ή «όχλος» την ώρα που καθορίζεται η ίδια η ύπαρξή του, δια των πολιτικών αποφάσεων. Αναγνωρίζουμε επομένως εν λευκώ, χωρίς κανένα περιορισμό, ότι ο όποιος Πρωθυπουργός γνωρίζει το συμφέρον του λαού καλύτερα από τον ίδιο.

Ως αντίλογος στα προηγούμενα, προβάλλεται η άποψη ότι η δημοκρατία έτσι είναι, έχει μεν τις αδυναμίες της αλλά δεν υπάρχει καλύτερη εναλλακτική.  Απαντώ λοιπόν πως η άποψη αυτή είναι εντελώς αβάσιμη, υπερβαίνει τα όρια της πολιτικής υποκρισίας και προσεγγίζει τη γελοιότητα. Αν πάλι δεν είναι έτσι, τότε όσοι υποστηρίζουν την προηγούμενη άποψη, ας μας εξηγήσουν για ποιους λόγους είναι αντίθετοι στις ακόλουθες (ενδεικτικές) προτάσεις προς αποκατάσταση μάλλον, ή εν πάση περιπτώσει ενίσχυση της δημοκρατίας.

Η θέσπιση πολλαπλών δικλείδων, ώστε να:

Τερματιστεί η υπερεξουσία του ενός (Πρωθυπουργού) και οι επακόλουθες αυθαίρετες (κατ’ ουσία και όχι με τη νομικίστικη έννοια) επιλογές του.

Απομακρυνθεί κάθε μορφής παράκεντρο εξουσίας και αλλότριο συμφέρον από τη λειτουργία του κράτους (πολιτικά κόμματα, επιχειρηματικά ή άλλα συμφέροντα  κτλ).

Συνάδει κάθε κυβερνητική επιλογή με τις στρατηγικές επιλογές της χώρας, τις οποίες εκ των προτέρων θα έχει θέσει η πλειοψηφία του λαού. Δεν είναι δυνατό να ανακατευθύνεται ένας κρίσιμος τομέας πολιτικής (π.χ. παιδείας), με την αλλαγή του αρμόδιου υπουργού.

Εξασφαλίζεται δικαιοσύνη και τηρούνται αυστηροί κανόνες περιορισμού της δράσης όλων των επίορκων πολιτικών προσώπων, ακόμα και του Πρωθυπουργού.

Καταστεί η στελέχωση των οργάνων της εκτελεστικής εξουσίας, παράδειγμα  αξιοκρατίας, προς μίμηση από την κοινωνία.

Συμμετέχει ενεργά ο λαός στη διακυβέρνηση της χώρας του. Ερωτάται για τη γνώμη του σε επιλογές και αποφάσεις μείζονος σημασίας και ελέγχει  την κυβέρνηση σε τακτές χρονικές περιόδους, μικρότερες της κυβερνητικής θητείας (εδώ τετραετίας).

Με τον όρο «δικλείδες», αναφέρομαι σε νέους θεσμούς, οι οποίοι θα έχουν σκοπό, ακριβώς τη σταδιακή εξάλειψη των χρόνιων νοσηρών φαινομένων και αντιλήψεων. Ειδικότερα, θα πρέπει εκτός των προαναφερθέντων να διασφαλίζουν και την ομαλή λειτουργία μιας σύγχρονης δημοκρατίας, την απρόσκοπτη συνέχεια του κράτους ανεξαρτήτως κυβερνητικών αλλαγών, την εθνική ανεξαρτησία και όλα τα θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια και την κυριαρχία της χώρας, την εν γένει προάσπιση των συμφερόντων του λαού και του έθνους όχι πλέον αορίστως, αλλά ρητώς καθορισμένων στο μέτρο που αυτό είναι εφικτό.

Όλες οι προηγούμενες ανάγκες, των οποίων αποδεδειγμένα η εξυπηρέτηση εμποδίζεται από την κομματικά προσανατολισμένη εκάστοτε κυβέρνηση, θα μπορούσαν ενδεικτικά να θεραπευτούν με τις ακόλουθες θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις ή επιλογές:

1) Θέσπιση νέου Συντάγματος, το οποίο θα ορίζει και επιτρέπει, ορισμένα ή όλα από τα ακόλουθα

2) Κατόπιν διαλόγου και εξαντλητικής ανάλυσης, διενέργεια αλλεπάλληλων δημοψηφισμάτων, προκειμένου να καθοριστούν οι εθνικές στρατηγικές κατευθύνσεις και στόχοι για τις επόμενες δεκαετίες.

3) Απ’ ευθείας εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό. Ο Πρόεδρος να παύσει να προτείνεται από ή να διατηρεί δεσμούς με οποιοδήποτε κόμμα. Να είναι εντελώς υπερκομματικός. Ταυτόχρονα πρέπει να του αποδοθούν ουσιαστικές, αποφασιστικές αρμοδιότητες όχι μόνο στη διαφύλαξη και ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος, αλλά και σε άλλους τομείς με ρόλο διακριτό και σαφή έναντι των άλλων θεσμικών προσώπων ή οργάνων. Η θητεία του πρέπει να είναι τουλάχιστον πενταετής και να μη σχετίζεται με τις κυβερνητικές εξελίξεις.

4) Μείωση του αριθμού των βουλευτών , το πολύ στους 150. Οι βουλευτές εκλέγονται όπως και σήμερα, με σταθερό τρόπο,  ο οποίος  θα προβλέπεται από το Σύνταγμα. Τέλος λοιπόν στα πολιτικάντικα τερτίπια των εκλογικών νόμων. Για το σχηματισμό κυβέρνησης, μπορεί να ακολουθείται η ίδια κοινοβουλευτική διαδικασία (πλειοψηφία). Η αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου δε σχετίζεται με τίποτε άλλο, πλην του νομοθετικού έργου. Ούτε ανακρίσεις κάνει, ούτε αποφασίζει ποιος παραπέμπεται στη δικαιοσύνη.

5) Θέσπιση νέου αιρετού οργάνου, π.χ. Γερουσίας.  Οι εκλογές για την ανάδειξή του γίνονται κάθε πέντε χρόνια, ταυτόχρονα με τις προεδρικές και τις αυτοδιοικητικές. Οι υποψήφιοι αξιολογούνται ως προς συγκεκριμένα κριτήρια, γνώσεων και ικανοτήτων από ειδικές επιτροπές που υπάγονται στον ΠτΔ. Λαμβάνουν εκπαίδευση που αφορά τη συνεργασία τους με τους άλλους θεσμούς, τον τρόπο λειτουργίας του κράτους και ενημερώνονται εκτενώς για το έργο που πρέπει να ολοκληρώσουν, ως τη λήξη της θητείας τους. Οι υποψηφιότητες τίθενται σε επίπεδο επικράτειας. Ο αριθμός των γερουσιαστών, είναι περιορισμένος σε εξήντα τακτικούς και δώδεκα αναπληρωματικούς  Ο ρόλος του οργάνου είναι κατά βάση η επίτευξη των μακροχρόνιων στρατηγικών στόχων, σύμφωνα με τη λαϊκή εντολή. Ως προς τούτο, εποπτεύει το κυβερνητικό και νομοθετικό έργο, σε τρεις γενικές ενότητες δράσης στις οποίες κατανέμονται όλα τα υπουργεία.

6) Μόνιμα και εξειδικευμένα υπηρεσιακά στελέχη τίθενται στη διάθεση επιτροπών ή συμβουλίων (πχ. Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, Επιτροπές που αναφέρθηκαν προηγουμένως υπό τον ΠτΔ κτλ). Τα συλλογικά όργανα έχουν ρόλο ειδικών συμβούλων, ενώ οι επικεφαλείς τους διορίζονται από τον ΠτΔ. Προς εκπλήρωση του σκοπού τους, αξιοποιούνται και άλλοι μη μόνιμοι ειδικοί επιστήμονες, με εξαετή θητεία. Οι εισηγήσεις τους στον ΠτΔ ή τον Πρωθυπουργό, έχουν κατά βάση δεσμευτικό χαρακτήρα. Σκοπός των οργάνων είναι να συνδέσουν (τεχνικά, ως ειδικοί) το δεδομένο στρατηγικό με το μέσο και βραχυπρόθεσμο πλαίσιο δράσης.

7) Απόδοση ουσιαστικού ρόλου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Όταν της ανατίθενται αρμοδιότητες από το κράτος, της χορηγούνται αυτόματα και όλοι οι απαιτούμενοι πόροι. Παράλληλα, η αυτοδιοίκηση μπορεί να αναλαμβάνει οποιεσδήποτε πρωτοβουλίες, αρκεί αυτές να μην είναι αντίθετες στο ρόλο της και στην εθνική στρατηγική. Οι Περιφερειάρχες ενεργούν δημοψηφίσματα τοπικού ενδιαφέροντος, όταν το απαιτεί ο λαός που εκπροσωπούν. Επιπλέον, κατόπιν συνεννόησης με τους Δήμους και το λαό μεταφέρουν τις απόψεις αυτών, σε διευρυμένες συνεδριάσεις της Γερουσίας με ειδικές αρμοδιότητες, έχουν δε και δικαίωμα ψήφου σε αυτές.

8) Αξιοποίηση της τεχνολογίας και για τις ανάγκες ενίσχυσης της δημοκρατίας. Εκτός των άλλων μεθόδων, υπό προϋποθέσεις, μπορεί η γνώμη των πολιτών να φτάνει πολύ γρήγορα στην εξουσία. Τα δημοψηφίσματα (εντός λογικών ορίων), θα πρέπει να θεσμοθετηθούν κατάλληλα και να είναι δεσμευτικά και οπωσδήποτε πιο συχνά. Άλλωστε, το κράτος μας έχει ήδη αποδείξει ότι όταν το επιθυμεί (π.χ. για φορολογικούς σκοπούς),  βρίσκει τον τρόπο να μας ταυτοποιήσει και να μας εντάξει υποχρεωτικά σε ορισμένες διαδικασίες. 

Τέλος, με τη διευκρίνιση ότι όλα τα προηγούμενα είναι απλώς ιδέες προς επεξεργασία και διάλογο, μεταξύ ειδικών και μη, προτείνω και τις τρεις ενότητες στρατηγικού ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, όλη η δομή του κράτους και φυσικά οι εντολές του κυρίαρχου λαού, θα πρέπει να έχουν τρεις στρατηγικές συνισταμένες/κατευθύνσεις:

1) Οικονομία και παραγωγική ανασυγκρότηση

2) Εξωτερική πολιτική – Άμυνα και ασφάλεια

3) Διαφύλαξη και ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού

Όμως, θα αναφερθώ σε αυτά σε επόμενα άρθρα μου. Το παρόν αφορά τη θεμέλια βάση, επί της οποίας θα στηριχτούν τα υπόλοιπα. Τον μετασχηματισμό δηλαδή της ελληνικής πολιτείας, σε μια σύγχρονη, κατ’ ουσία και όχι κατ’ επίφαση δημοκρατία, με δικαιοσύνη, απαλλαγμένη από νοσηρές αντιλήψεις. Τούτο θεωρώ ως το κατάλληλο περιβάλλον, εντός του οποίου θα εργαστούμε όλοι μαζί οι Έλληνες, για την αναγέννηση της πατρίδας.